Όπως φανέρωσε η έρευνα σχετικά με την αντίληψη των εθελοντών του InfinityGreece για την ευτυχία, δεν είναι εύκολο να οριστεί λειτουργικά, καθώς ευτυχία για τον καθένα είναι κάτι διαφορετικό. Είναι πολλά μικρά πράγματα, είναι η ηρεμία, είναι οι καλοί φίλοι και ένα επάγγελμα αρεστό και ικανοποιητικό. Στο παρόν άρθρο θα αποσαφηνιστούν τα υψηλά ιδανικά των νέων, όπως προέκυψαν από την έρευνα και θα προστεθούν καινούρια σε τέσσερις βασικούς πυλώνες. Στόχος είναι μια ακόμη εμβάθυνση στο τί είναι σημαντικό για τους νέους σήμερα αλλά και πώς τα υψηλά ιδανικά τοποθετούνται γύρω από τον κοινό παράγοντα της ευτυχίας.
Η ψυχική υγεία ως ένα από τα υψηλά ιδανικά
Η ψυχική υγεία ως ιδανικό είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ευτυχία, με τους νέους να τείνουν να ταυτίζουν τις δύο έννοιες. Στην ερώτηση τί είναι γι’ αυτούς ευτυχία, οι νέοι απαντούν: ψυχική ηρεμία, αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση. Πώς ορίζεται όμως η ψυχική υγεία; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ψυχική υγεία είναι η κατάσταση ευεξίας στην οποία κάθε άτομο αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον» και όχι απλά «η απουσία ενός προβλήματος ή μιας ‘’διαταραχής’’.
Χαρακτηριστικά της ψυχικής υγείας αποτελούν η αυτογνωσία και η αυτοαποδοχή. Αυτογνωσία σημαίνει είμαι συνειδητοποιημένος όσον αφορά το «ποιος είμαι», τα προτερήματα και των ελαττώματά μου, ενώ ακόμα στοχεύω στην περαιτέρω εξέλιξη μου, χωρίς ωστόσο να καταλήγω σε μια άγονη επίκριση του εαυτού μου η οποία θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Ακόμη, η υψηλή αυτοεκτίμηση, συνδέεται με την εικόνα που έχει ο ίδιος ο άνθρωπος για τον εαυτό του, χωρίς να επηρεάζεται από τα εξωτερικά αποτελέσματα όπως είναι η αποδοχή και η απόρριψη από τους άλλους.
Επιπλέον, η ψυχική υγεία περιλαμβάνει την ενσυνειδητότητα (mindfulness), η οποία αποτελεί την ικανότητα να είμαστε «παρόντες» σε αυτό που κάνουμε, σκεφτόμαστε ή αισθανόμαστε εκείνη τη στιγμή, απαλλαγμένοι από κάθε σκέψη για οτιδήποτε άλλο. Το να ζούμε την κάθε στιγμή συνειδητά, προκαλεί ένα συναίσθημα πληρότητας, ευτυχίας, πολύτιμο για την ψυχική υγεία.
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ευτυχίας και του Τσίμπα Ένα Χαμόγελο του Infinity Greece που έλαβε χώρα στις 21/3, ένας από του συμμετέχοντες, ο ψυχολόγος Γιάννης Φλιάτης αναφέρθηκε σε ορισμένες Γνωστικές Διαστρεβλώσεις (μοτίβα σκέψης τα οποία πιθανόν να εμπεριέχουν μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό διαστρέβλωσης) οι οποίες μας απομακρύνουν από την ψυχική υγεία και επομένως από την ευτυχία. Ενδεικτικά, Γνωστικές Διαστρεβλώσεις συνιστούν ο τελειοθηρικός τρόπος σκέψης, η αντίληψη δηλαδή του ότι αν κάτι δεν είναι τέλειο τότε είναι μια αποτυχία, καθώς και η υπεργενίκευση, ήτοι το γενικό συμπέρασμα ότι ένα αρνητικό περιστατικό που συνέβη μια φορά θα επαναλαμβάνεται κάθε φορά που δοκιμάζουμε κάθε τι παρόμοιο.
Καταλήγωντας, ψυχική υγεία και ευτυχία είναι έννοιες αλληλένδετες και διαλεκτικές. Όχημα για την καλλιέργεια της ψυχικής υγείας μπορεί να αποτελέσει η ψυχοθεραπεία καθώς και η προσωπική ενδοσκόπηση του καθενός.
Το επάγγελμα και η οικονομική ανεξαρτησία ως υψηλά ιδανικά
Η προαναφερθείσα έρευνα κατέδειξε ακόμη, μια αναφορά στην ανάγκη των νέων αφενός να εξασκούν ένα επάγγελμα που τους ικανοποιεί και είναι της αρεσκείας τους, αφετέρου να έχουν τη δυνατότητα να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι. Η αυτοπραγμάτωση μέσω της εργασίας είναι ακόμη ένα υψηλό ιδανικό, ένας πολύ δημοφιλής τρόπος εσωτερικής ικανοποίησης, αφού καλύπτει την ανάγκη του ατόμου να προσφέρει. Σε συνέχεια αυτής της προσφοράς, το άτομο αμείβεται βάσει των υπηρεσιών του (όποιες κι αν είναι αυτές) νιώθοντας έτσι ότι αποκομίζει ένα “αντάλλαγμα” που του επιτρέπει να ζει ποιοτικά.
Είναι επομένως, αναπόφευκτο, δεδομένης και της δομής της σημερινής κοινωνίας, τόσο το επάγγελμα όσο και η οικονομική ανεξαρτησία να αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στη σχέση του ατόμου με την ευτυχία, ειδικά αν η τελευταία αποτελεί ύψιστο στόχο. Φυσικά, ο σκοπός δεν αγιάζει πάντα τα μέσα και τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία. Ωστόσο, ο συναλλακτικός χαρακτήρας της καθημερινότητας φέρνει στην επιφάνεια το ζήτημα της ανάγκης ενός εισοδήματος προκειμένου να καλυφθούν οι βασικές βιοτικές ανάγκες. Χωρίς την κάλυψη αυτών, και βάσει της πυραμίδας των αναγκών του Maslow, δεν είναι δυνατόν το άτομο να καλύπτει τις πνευματικές και ψυχικές ανάγκες όταν δεν έχει καλύψει τις βιοτικές ή αλλιώς πρώτες ανάγκες.
Καταλήγουμε λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι μέσω της εξάσκησης του ιδανικού για τον καθένα επαγγέλματος επιτυγχάνεται και η ευχάριστη καθημερινότητα και η ηθική ικανοποίηση αλλά και η οικονομική ανεξαρτησία. Όλα τα παραπάνω, υποβοηθούν το να φτάσει το άτομο στην πληρότητα και κατ’ επέκταση σε μία ευτυχισμένη καθημερινότητα.
Η Δημιουργικότητα, η προσφορά και ο εθελοντισμός ως υψηλά ιδανικά
Οι νέοι κάθε γενιάς χαρακτηρίζονται από την ανάγκη να δημιουργήσουν κάτι καινούργιο, να πρωτοπορήσουν και να γράψουν μια νέα ιστορία. Πρόκειται για αξίες που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τους νέους. Η δημιουργικότητα είναι ένας ευρύς όρος με διαφορετικό περιεχόμενο και νόημα για τον καθένα. Για κάποιους είναι η δημιουργία ενός έργου τέχνης, για άλλους μια νέα ιδέα για το project της δουλειάς τους, ενώ για άλλους η κατασκευή ενός χρηστικού αντικειμένου. Ο άνθρωπος, και ιδιαίτερα ο νέος, έχει ανάγκη να δημιουργεί και να προσφέρει στην κοινωνία που ζει. Η προσφορά, με όποιον τρόπο, είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό που εμφανίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό στις νεαρότερες ηλικίες.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι στρέφονται στον εθελοντισμό, είτε γιατί θέλουν να βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούν και να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο, είτε επειδή έχουν βρει μια ομάδα που να τους εκφράζει και να τους δίνει τον χώρο και τα μέσα, ώστε να εκφράσουν αυτά που τους προβληματίζουν. Μάλιστα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η προσφορά και η γενναιοδωρία συνδέονται με την ευτυχία και την αίσθηση πληρότητας, οδηγώντας σε μια ευτυχισμένη ζωή.
Η κοινωνική ευημερία και η ελευθερία ως υψηλά ιδανικά
Τέλος, σημαντικό ιδανικό των νέων προς το ταξίδι της ευτυχίας αποτελεί η διαμόρφωση μακροπρόθεσμων ισχυρών διαπροσωπικών σχέσεων, οι οποίες μπορούν να ενδυναμώσουν την συναισθηματική ανθεκτικότητα απέναντι στις δυσκολίες και να δημιουργήσουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να τεθούν οι βάσεις της εσωτερικής ολοκλήρωσης. Βεβαίως, η διαμόρφωση του κοινωνικού δικτύου συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την δημιουργία ποιοτικών σχέσεων. Ένα υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο έχει την δυνατότητα να καθησυχάσει τις ανησυχίες των νέων ως προς τις δυσμένειες της καθημερινότητας, καθώς και να προσφέρει κουράγιο και αισιοδοξία απέναντι στις δυσκολίες. Επιπλέον, έχει την δυνατότητα να προσδώσει στους νέους την κατάλληλη ώθηση και ενθάρρυνση ώστε να αναστοχαστούν το ταξίδι προς την ευτυχία μέσα από συζητήσεις με κοντινούς τους ανθρώπους.
O άνθρωπος είναι από την φύση του ένα κοινωνικό ον σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και ως εκ τούτου αποτελεί ζωτική ανάγκη για το κάθε άτομο να εξωτερικεύσει τις σκέψεις του, τα συναισθήματα του, ακόμη και την ίδια του την ύπαρξη. Επομένως, σημαντική πτυχή της ευτυχίας τόσο για τους νέους, όσο και για τον άνθρωπο γενικότερα, αποτελεί η αίσθηση του ανήκειν, η οποία εκπηγάζει από την κοινωνική ευημερία, ήτοι την υγεία του ατόμου σε κοινωνικό επίπεδο.
Φυσικά, δεν θα μπορούσε η κοινωνική ευημερία να μην συνδέεται με την διάσταση της ελευθερίας του ατόμου στην δημόσια σφαίρα, η οποία διαμορφώνει το μονοπάτι προς την ευτυχία μέσω της κοινωνικής συμμετοχής. Το αγαθό της ελευθερίας στο κοινωνικό γίγνεσθαι αποτελεί πάγια προϋπόθεση για την οικοδόμηση τόσο της εσωτερικής ολοκλήρωσης του ατόμου όσο και της γενικότερης κοινωνικής ευημερίας.
Με άλλα λόγια, η ευτυχία μπορεί να μην είναι δεδομένη. Δεδομένη είναι η προσπάθεια όλων για την ατομική ευημερία, η οποία με μικρά αλλά σταθερά βήματα θα οδηγήσει στην κοινωνική ευημερία. Από μέσα προς τα έξω, από τον έναν στους πολλούς, η αυτοαποδοχή, η οικονομική ανεξαρτησία, η ισορροπία ψυχής, νου και σώματος, η αλληλεπίδραση με το κοινωνικό σύνολο, η γνήσια έκφραση και προσφορά είναι μόνο μερικές ιδέες ως προς το ποια είναι τα υψηλά ιδανικά των νέων σήμερα. Το αίσθημα της ελευθερίας, υλικής και ψυχικής, δύναται να συνδεθεί με την ολότητα και αυτή με τη σειρά της, να δώσει τη θέση της στον μοναδικά ορισμένο στόχο της ευτυχίας. Οι νέοι σήμερα αναζητούν την ευτυχία και γνωρίζουν ότι βρίσκεται στα ιδανικά και τις αξίες, στις πράξεις με νόημα, σε αφηρημένες έννοιες, οι οποίες όμως επιτυγχάνονται με καθόλου αφηρημένους στόχους.
Το άρθρο έγραψαν οι: Χριστίνα Παραφόρου, Βίκυ Πεζοδρόμου, Στέλιος Βαβάκας
Βιβλιογραφία
Animacare, Τί είναι η ψυχική υγεία;
World Health Organization (2022), Mental Health
