Το άρθρο υπογράφει η Άρτεμη Μπακιρτζή.
Ρατσισμός: Ποια είναι η έννοια του;
Ρατσισμός, με βάση την πρωταρχική του έννοια, ονομάζεται το μίσος ή ο φόβος απέναντι σε ένα άτομο διαφορετικής φυλής και συνιστά το επόμενο βήμα της φυλετικής προκατάληψης. Η στάση αυτή, συχνά συνοδεύεται από εχθρική αντιμετώπιση προς το πρόσωπο του θύματος, η οποία μπορεί να χαρακτηρίζεται από διακρίσεις και προσβολές. Ακόμη, συνδέεται με την πεποίθηση ότι συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων είναι κατώτερες, εξαιτίας της φυλής τους. Σύντομα, ωστόσο ο όρος επεκτάθηκε από την αρχική του σημασία, περιλαμβάνοντας πλέον όλες τις διακρίσεις που αφορούν άτομα διαφορετικής εθνικής και κοινωνικής καταγωγής, σεξουαλικής προτίμησης, θρησκείας, κατάστασης υγείας, εμφάνισης, ηλικίας και φυσικά, φύλου. Ο ρατσισμός είναι επίσης, άρρηκτα συνδεδεμένος με την έννοια του “φαίνεσθαι”. Στην πραγματικότητα, ο ρατσιστής κρίνει και αξιολογεί το ποιόν ενός άλλου ανθρώπου, λαμβάνοντας υπόψιν ένα μόνο χαρακτηριστικό του, είτε πρόκειται για το φύλο του, είτε για την σεξουαλική του ταυτότητα, για ένα στοιχείο της εξωτερικής του εμφάνισης κ.α.

Τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ρατσισμού
- Η γενοκτονία των Εβραίων, το Ολοκαύτωμα: Η μαζική δολοφονία των Εβραίων από τους Ναζί, κατά τη διάρκεια του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, συνιστά μία από τις πιο ακραίες περιπτώσεις φυλετικού ρατσισμού, που έχει βιώσει η ανθρώπινη ιστορία.
- Ο καθημερινός σεξισμός: Σεξισμός ονομάζεται η προκατάληψη που βιώνει ένας άνθρωπος λόγω του φύλου του και παρατηρείται συνήθως, στο γυναικείο φύλο. Καθημερινά, οι γυναίκες αποτελούν θύματα σεξιστικής συμπεριφοράς. Ο σεξισμός υφίσταται παντού γύρω μας και σε πολλές περιπτώσεις είναι καλά κρυμμένος. Ξεκινά από ηπιότερες μορφές, όπως είναι τα σεξιστικά “αστεία”, τα σχόλια που αφορούν την εμφάνιση, η σεξουαλικοποίηση των γυναικών, το αίσθημα ντροπής και η στερεοτυπική και απαρχαιωμένη ιδέα, που υποστηρίζει ότι η γυναίκα ανήκει, αποκλειστικά και μόνο, στο σπίτι και στην οικογένεια. Δυστυχώς, όμως τα θύματα του σεξισμού μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα και με ελεγκτικές συμπεριφορές, απειλές, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, βιασμό, ακόμη και φόνο, με την έννοια της “γυναικοκτονίας” να αποτελεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα σήμερα. Γιατί τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική είναι χαμηλότερα; Γιατι οι γυναίκες στο σπίτι αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο κομμάτι της άμισθης εργασίας; Γιατί οι γυναίκες σε μία συνέντευξη για εργασία ερωτούνται αν έχουν οικογένεια ή αν σκοπεύουν να αποκτήσουν στο σύντομο μέλλον; Γιατί το βράδυ στην επιστροφή προς το σπίτι φοβούνται και προσέχουν περισσότερο, σε σύγκριση με έναν άντρα; Όλα τα παραπάνω ερωτήματα αποτελούν προϊόντα του σεξισμού. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι γυναίκες δαπανούν σχεδόν το διπλάσιο χρόνο, πραγματοποιώντας άμισθη εργασία εντός του σπιτιού, ενώ στον εργασιακό χώρο, το 80% των γυναικών υποστηρίζει πως έχει υποστεί στα φαινόμενα του “manterrupting” και “mansplaining”. (Για περισσότερα στατιστικά, πατήστε εδώ).
- Η βία κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων: Εμφανής χαρακτηρίζεται η αύξηση της βίας και του ρατσισμού και κατά των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανς, κουίρ και ίντερσεξ. Η έκθεση του 2022 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας στην Ελλάδα (μπορείτε να βρείτε την έκθεση πατώντας εδώ) πιστοποίησε τις διακρίσεις κατά ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητών στο σχολικό περιβάλλον, τόσο από το εκπαιδευτικό προσωπικό, όσο και από τους μαθητές. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, συχνότερα, τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα καθίστανται θύματα διακρίσεων και επίθεσης από ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, αστυνομικούς, το σχολείο, αλλά και από τους συγγενείς τους. Παράλληλα, ρατσισμό κατά των ομοφυλόφιλων βλέπουμε πλέον φανερά και στον πολιτικό χώρο, με ομοφοβικές δηλώσεις από πολιτικά πρόσωπα.
- Ρατσισμός κατά των Αφροαμερικανών και Δολοφονία του George Floyd: Την πιο χαρακτηριστική μορφή ρατσισμού αποτελεί ο φυλετικός ρατσισμός, κυρίως απέναντι στα άτομα με διαφορετικό χρώμα δέρματος. Μόνο 3 χρόνια έχουν περάσει από την δολοφονία του αφροαμερικανού George Floyd, στη Μινεσότα, από ρατσιστική και απάνθρωπα επιθετική συμπεριφορά αστυνομικού. Η δολοφονία αποτελεί ορόσημο, καθώς έγινε παγκοσμίως γνωστή, προκαλώντας τον αποτροπιασμό της κοινής γνώμης. Πολίτες σε όλες τις μεριές του πλανήτη διοργάνωσαν διαδηλώσεις, με τα τελευταία λόγια του Floyd, “I can’t breathe”, να γίνονται σύνθημα.
Κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού στη σύγχρονη εποχή
Τις τελευταίες δεκαετίες, γίνεται αντιληπτή η αύξηση της ενεργοποίησης και της ευαισθητοποίησης της κοινωνίας των πολιτών απέναντι σε ρατσιστικές και στερεοτυπικές συμπεριφορές. Οι αντιλήψεις αλλάζουν και ο κόσμος προχωρά μπροστά. Το 2009 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής εξελέγη ο πρώτος Αφροαμερικανός Πρόεδρος. Κινήματα, όπως το Black Lives Matter και διαδηλώσεις όπως τα Pride Parades λαμβάνουν χώρα, ενώ ταυτόχρονα όλο και περισσότεροι νέοι αφήνουν στο παρελθόν τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις ρατσιστικές πεποιθήσεις. Έχουμε λύσει όμως το πρόβλημα; Η σύγχρονη πραγματικότητα αποδεικνύει πως παρά το γεγονός ότι παρατηρείται πρόοδος, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα. Ο ρατσισμός είναι ένα θέμα το οποίο, πλέον, είναι πολυσυζητημένο. Απασχολεί έντονα την κοινωνία των πολιτών, η οποία δραστηριοποιείται με αντιρατσιστικές καμπάνιες, μηνύματα, διαδηλώσεις, projects και ενημερωτικές δράσεις σε παιδιά στο πλαίσιο του σχολείου. Σίγουρα οι ρατσιστικές αντιλήψεις και οι προκαταλήψεις δεν μπορούν να εξαλειφθούν με ραγδαία ταχύτητα, ωστόσο είναι αξιοπερίεργο το γεγονός πως, ενώ διοργανώνονται πλείστες αντιρατσιστικές δράσεις, ο ρατσισμός εξακολουθεί να περικυκλώνει τις κοινωνίες του 2023.

Οι αντιρατσιστικές δράσεις του InfinityGreece τον Νοέμβριο του 2023
Το InfinityGreece, μέσα στο πλαίσιο μιας καινούργιας digital καμπάνιας, διοργάνωσε δράσεις με αντιρατσιστικό περιεχόμενο, οι οποίες έλαβαν χώρα τις τελευταίες δέκα ημέρες του Νοεμβρίου. Ο οργανισμός συμπεριέλαβε σε ένα βίντεο τις ερωτήσεις που έκαναν μέλη της ομάδας σε περαστικούς, οι οποίες αφορούσαν την οπτική και τις απόψεις τους πάνω στο θέμα του ρατσισμού. Παράλληλα, στα social media του InfinityGreece, δημοσιεύθηκαν ενημερωτικές αναρτήσεις που αφορούν τον ρατσισμό, τη βία, την παρενόχληση, τις γραμμές και τους φορείς υποστήριξης, οι οποίοι είναι αρμόδιοι να επιληφθούν επί του θέματος και να βοηθήσουν το θύμα της επίθεσης. Επίσης, ο οργανισμός διοργάνωσε τη δράση “Tell Your Story”, όπου μέλη, μη μέλη, φίλοι και φίλες του οργανισμού είχαν τη δυνατότητα να στείλουν ανώνυμα την εμπειρία τους από ρατσιστικές επιθέσεις ή σχόλια που έχουν δεχθεί. Τέλος, το InfinityGreece πραγματοποίησε μία φωτογραφική αντιρατσιστική καμπάνια και υλοποίησε ένα podcast με storytelling ατόμων που στο παρελθόν έχουν βιώσει την οποιαδήποτε μορφή ρατσιστικής συμπεριφοράς.



Προτάσεις για ταινίες, βιβλία και τραγούδια με αντιρατσιστικό περιεχόμενο
Ένας πιο “ευχάριστος” τρόπος για να περάσουμε το αντιρατσιστικό μήνυμα είναι δια μέσου της ψυχαγωγίας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως τόσοι καλλιτέχνες έχουν επηρεαστεί από τον ρατσισμό και τα τραγικά αποτελέσματά του. Παρακάτω, λοιπόν θα βρείτε μερικές προτάσεις ταινιών, βιβλίων και μουσικής με αντιρατσιστικό περιεχόμενο, για να σας υπενθυμίζουν πως ο ρατσισμός εξακολουθεί να αποτελεί μάστιγα, βασανίζοντας τους ανθρώπους γύρω μας, μέχρι και σήμερα.
Ταινίες
- 12 Years A Slave (2013) του Steve McQueen. Η ταινία περιγράφει την ιστορία ενός Αφροαμερικανού μουσικού, στον οποίο ενώ προσφέρθηκε εργασία ως μουσικός στην Αμερική, όταν βρέθηκε εκεί, ναρκώθηκε και οδηγήθηκε σε μία φυλακή σκλάβων.
- Selma (2014) της Ava DuVernay. Θέμα της ταινίας αποτελεί η προσπάθεια του Martin Luther King Junior να καθιερώσει ίσα δικαιώματα για όλους τους ανθρώπους. Η ταινία δανείζεται το όνομά της από την πόλη Selma, όπου πραγματοποιήθηκε η πορεία που ανάγκασε τον Αμερικανό Πρόεδρο Johnson να υπογράψει το νόμο για τα δικαιώματα ψήφου, το 1965.
- On The Basis of Sex (2018) της Mimi Leder. Βασίζεται στην πραγματική ιστορία της Ruth Bader Ginsburg και του αγώνα της για την ισότητα των δικαιωμάτων μεταξύ των ανδρών και των γυναικών.
- The Pianist (2002) του Roman Polanski. Η ταινία αφορά τα δεινά στα οποία υπόκειται ένας εβραίος Πολωνός μουσικός, εξαιτίας της καταγωγής του, κατά τη διάρκεια του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της ναζιστικής Γερμανίας.
Βιβλία
- The Condemnation Of Blackness (2010) του Khalil Gibran Muhammad. Ο ακαδημαϊκός ιστορικός αφηγείται σε αυτό το βιβλίο την ανάδυση των αντιλήψεων που συνδέουν τους Αφροαμερικανούς με την επικινδυνότητα και τα αυξημένα ποσοστά εγκληματικότητας. Ταυτόχρονα, καταδεικνύει τον τρόπο που αυτές οι αντιλήψεις επηρέασαν τις κοινωνικές πολιτικές και την ανάπτυξη στις πόλεις της Αμερικής.
- The Help (2009) της Kathryn Stockett. Το βιβλίο αφορά το φυλετικό διαχωρισμό που βιώνουν δύο Αφροαμερικανές υπηρέτριες στο Μισισίπι τη δεκαετία του 1960, εξαιτίας των νόμων διαχωρισμού του Jim Crow και των ρατσιστικών συζητήσεων των λευκών γυναικών της μεσαίας τάξης.
- How We Fight For Our Lives (2019) του Saeed Jones. Σε αυτή την αυτοβιογραφία, ο Saeed Jones εξιστορεί την δυσκολία εύρεσης μία θέσης στην κοινωνία, όντας Αφροαμερικανός, ομοφυλόφιλος και ηλικιακά νέος. Αφηγείται τον τρόπο που, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στο οικογενειακό και εθνικό του περιβάλλον, πάλεψε και κατάφερε να βρει τη θέση του στον κόσμο.
Μουσική
- Strange Fruit (1939) Billie Holiday. Πρόκειται για το τραγούδι που αποτέλεσε απαρχή του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών και ύμνος διαμαρτυρίας για τις αλλεπάλληλες δολοφονίες τους.
- The Man (2019) Taylor Swift. Οι στίχοι του τραγουδιού καταδεικνύουν την ανισότητα ανάμεσα στο γυναικείο και ανδρικό φύλο, δίνοντας έμφαση στο γεγονός πως στο δρόμο για την επιτυχία, μια γυναίκα, συνήθως, συναντάει περισσότερα εμπόδια λόγω του σεξισμού.
- Mississippi Goddam (1964) Nina Simone. Το τραγούδι διαμαρτυρίας για την δολοφονία του ακτιβιστή Medgar Evers και τις επιθέσεις εναντίον των Αφροαμερικανών αγωνιστών για την ελευθερία, στο νότιο τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών.