Ο όρος Κοινωνική Επιχειρηματικότητα, αν και αποκτά μεγαλύτερη απήχηση τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει λόγος για αυτήν αρκετό καιρό πριν. Η σπουδαιότητά της αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιουργώντας σχέδια δράσης με σκοπό την ανάπτυξη της νέας έννοιας του “επιχειρείν”.
Στα πλαίσια αυτά, προκύπτουν ερωτήματα που σχετίζονται με τη φύση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και είναι σημαντικό να απαντηθούν. Ερωτήματα όπως “Τι είναι η κοινωνική επιχειρηματικότητα, πώς δημιουργήθηκε και σε τι διαφέρει από μία απλή επιχείρηση;” αναλύονται παρακάτω.
Τι είναι η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα;
Ξεκινώντας με την εννοιολογική αποσαφήνιση, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι ορολογίες ποικίλουν στις βιβλιογραφικές αναφορές. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κοινωνική επιχειρηματικότητα είναι “ένας φορέας της κοινωνικής οικονομίας, του οποίου πρωταρχικός στόχος είναι όχι η δημιουργία κερδών για τους ιδιοκτήτες ή τους εταίρους της αλλά η ύπαρξη θετικού κοινωνικού αντικτύπου. Δραστηριοποιείται στην αγορά παρέχοντας αγαθά και υπηρεσίες με επιχειρησιακό και καινοτόμο τρόπο, και χρησιμοποιεί τα κέρδη κυρίως για κοινωνικούς σκοπούς. Υπόκειται σε υπεύθυνη και διαφανή διαχείριση, ιδίως ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή εργαζομένων, καταναλωτών και παραγόντων που επηρεάζονται από τις εμπορικές της δραστηριότητες”.
Προτού προχωρήσουμε στην περαιτέρω ανάλυση για τον τρόπο που δραστηριοποιείται μία κοινωνική επιχείρηση, παρατίθεται η ιστορική της αναδρομή.
Ιστορική Αναδρομή της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας
Η κοινωνική επιχειρηματικότητα προέκυψε μέσα από μια ιδέα πριν από πολλά χρόνια. Από τις πρώτες δράσεις για τη συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έγινε λόγος για την ανάγκη ύπαρξης μίας οικονομίας η οποία θα καταπολεμούσε κοινωνικά προβλήματα σε ένα περιβάλλον αλληλεγγύης.
Προχωρώντας χρονολογικά στο 1980, αναδύθηκε ο όρος “Κοινωνική Επιχειρηματικότητα“, και συγκεκριμένα από τον Freer Sperckley, καθώς ήταν εκείνος που μίλησε για την “κοινωνική επιχείρηση”. Η ιδέα αυτή σύντομα βρήκε την στήριξη του Bill Drayton, ο οποίος μάλιστα διαμόρφωσε πρόγραμμα για την εξέλιξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ενώ αντίστοιχες ενέργειες διεξάγονταν την ίδια περίοδο και στην Ιταλία.
Παράλληλα, η οικονομική κρίση από την οποία πλήττονται κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο, οδήγησε μακροπρόθεσμα στο συμπέρασμα ότι τα πρότυπα της οικονομίας χρήζουν αλλαγών. Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα “γεννήθηκε” το μοντέλο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, ένα πρότυπο που έφερνε στο προσκήνιο τους δύο σημαντικότερους τομείς που η κρίση απειλούσε: την οικονομία και την κοινωνία.
Η μορφή των Κοινωνικών Επιχειρήσεων
Οι κοινωνικές επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται για τον ποικιλόμορφο χαρακτήρα τους. Συνοπτικώς, στην κάθε χώρα η κάθε κοινωνική επιχείρηση μπορεί να διαφέρει από άλλες, διότι οι ανάγκες διαφέρουν, και όπως έχει ήδη αναφερθεί οι κοινωνικές επιχειρήσεις επιλύουν κοινωνικά ζητήματα. Για παράδειγμα, στη Ρουμανία και την Ουγγαρία οι κοινωνικές επιχειρήσεις στρέφονται κυρίως στην υγεία, τον εκπαιδευτικό τομέα και την εργασία κοινωνικού περιεχομένου. Αντιθέτως, χώρες όπως η Ιταλία που δεν σημειώνουν κάποια αδυναμία ή έλλειψη στους παραπάνω τομείς, στρέφουν τη δραστηριοποίησή τους στην ενσωμάτωση αγοράς εργασίας και προσφοράς σε θέματα πρόνοιας.
Η εκάστοτε κοινωνική επιχείρηση δομείται σύμφωνα με τις προδιαγραφές που απαιτούνται για μία επιχείρηση. Όμως, ο κύριος λόγος για τον οποίο δημιουργείται είναι ο κοινωνικός σκοπός που επιθυμεί να επιτελέσει. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως εφαρμόζουν σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα, προσφέρουν υπηρεσίες με αποτέλεσμα την απόκτηση εισοδήματος αλλά και την επίλυση ζητημάτων που αφορούν την κοινωνία, όπως το περιβάλλον, την εκπαίδευση κ.λπ.
Επιπλέον, τα έσοδα που προκύπτουν συχνά επενδύονται στον κοινωνικό ρόλο της επιχείρησης. Θα έλεγε κανείς ότι μία κοινωνική επιχείρηση προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της αγοράς, αποκτώντας ταυτόχρονα απήχηση στην κοινωνία.
Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και Ευρωπαϊκή Ένωση
Σε ορισμένα κράτη-μέλη, όπως η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι κοινωνικές επιχειρήσεις είχαν το δικαίωμα για σχετική δραστηριοποίηση, έπειτα από σχετική νομοθετική ψήφιση. Σε άλλες χώρες η συγκεκριμένη διαδικασία άργησε αρκετά να ξεκινήσει.
Ωστόσο, το 2011 η Ευρωπαϊκή Ένωση προέβη στη δράση για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, το Social Business Initiviate (SBI), και πρόκειται για το πιο διαδεδομένο εγχείρημα της ΕΕ έως και σήμερα. Σκοπός του SBI ήταν η ενδυνάμωση και περαιτέρω ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη. Το SBI συγκροτήθηκε με σκοπό οι κοινωνικές επιχειρήσεις να ενσωματωθούν στην αγορά, λειτουργώντας σύμφωνα με τις προδιαγραφές των λοιπών επιχειρήσεων και ενισχύοντας την απασχολησιμότητα. Βασικός άξονας του SBI ήταν η αναγνώριση των κοινωνικών επιχειρηματιών ως άτομα με καινοτόμες ιδέες, έχοντας τις γνώσεις που θα επιφέρουν αλλαγές στην κοινωνία.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέτρεψε όλα τα κράτη-μέλη να συντάξουν προτάσεις με πρακτικές λύσεις, με σκοπό τη μεγαλύτερη διάδοση των κοινωνικών επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση την πλήρη αξιοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον λόγο αυτόν. Έτσι, λοιπόν, η στρατηγική «Ευρώπη 2014-2020» περιλάμβανε ένα μέσο χρηματικό που θα ενίσχυε την αγορά της Ευρώπης μέσω της χρηματοδότησης, στηρίζοντας νέες μορφές επιχειρηματικής δράσης στην οικονομία.
Κοινωνικές Επιχειρήσεις και Ανθρώπινο Δυναμικό
Η συμβολή των συγκεκριμένων επιχειρήσεων προς την κοινωνία είναι αδιαμφισβήτητη. Παρόλα αυτά, καμία επιχείρηση δεν είναι απρόσωπη. Υπάρχουν άτομα που της δίνουν ζωή και εργάζονται για την επιτυχία της. Μία κοινωνική επιχείρηση, λοιπόν, μπορεί να στελεχώνεται όχι μόνο από έμμισθους εργαζόμενους, αλλά και εθελοντές.
Χαρακτηριστικό των συγκεκριμένων επιχειρήσεων είναι η συνεχής επιμόρφωση των εργαζομένων – εθελοντών, οι οποίοι συμβαδίζοντας με την επικαιρότητα, προσαρμόζουν κάθε τι νέο στην επιχείρησή τους, το οποίο θα έχει αντίκτυπο κοινωνικό και θα αντανακλά τον σκοπό τους. Η απασχόληση με οποιονδήποτε τρόπο σε μία κοινωνική επιχείρηση βοηθάει στην απόκτηση και ανάδειξη hard και soft skills, προετοιμάζοντας τα άτομα για την καλύτερη ανταπόκριση στην αγορά εργασίας.
Κλείνοντας, είναι σαφές πως η εδραίωση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ξεκίνησε μέσα από μια ανάγκη για ουσιαστική αλλαγή στο οικονομικό και κοινωνικό κομμάτι με την αξιοποίηση της επιχειρηματικότητας. Η πορεία ήταν και θα συνεχίσει να είναι μακρά. Μέχρι σήμερα, και παρά την επιβίωση αυτών των επιχειρήσεων στην αγορά, πολλές φορές αντιμετωπίζουν εμπόδια από μεγαλύτερες επιχειρήσεις, που κατά βάση έχουν αποκλειστικά οικονομικό σκοπό.
